Obecność Polski w UE od blisko 15 lat nie zmienia faktu, że prawo UE nadal stanowi trudny temat dla wielu polskich prawników. Wiemy, że w Polsce obowiązuje prawo UE, ale często nie wiemy, w których obszarach, w jakim zakresie i na jakich zasadach należy je stosować.
Prawdopodobnie niewielu prawników będzie w stanie wymienić i co więcej, omówić zasady obowiązujące przy stosowaniu prawa wspólnotowego. Zagadnienie jest o tyle trudne, że wspomniane zasady budowane są w oparciu o dorobek orzeczniczy Trybunału Sprawiedliwości UE.
Próbując przybliżyć tematykę stosowania prawa wspólnotowego w krajach członkowskich, w tym w Polsce, pragniemy przedstawić w formie graficznej realizację trzech istotnych zasad:
Bezpośredni skutek prawa unijnego
"Bezpośredni skutek prawa unijnego jest zasadą sformułowaną przez Trybunał Sprawiedliwości UE. Zasada bezpośredniego skutku stanowi, obok zasady pierwszeństwa, zasady wykładni prounijnej oraz zasady odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich za naruszenie prawa unijnego, instrument służący zapewnieniu efektywności prawa unijnego w krajowym porządku prawnym.
Bezpośredni skutek oznacza obowiązek sądu lub innego organu do zastosowania danego przepisu prawa unijnego jako normy, która stanowi podstawę rozstrzygnięcia w danej sprawie albo jako standardu dla oceny zgodności z prawem."
"Obowiązek wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem unijnym (obowiązek wykładni prounijnej, obowiązek wykładni zgodnej) jest autonomiczną konstrukcją prawa unijnego, wypracowaną w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości UE. Z utrwalonego orzecznictwa TS wynika, że sądy państw członkowskich (oraz inne organy państwowe), zobowiązane są do wykładni prawa krajowego zgodnie z prawem UE, jego treścią i celem. Obowiązek wykładni zgodnej stanowi, obok zasady bezpośredniego skutku, zasady pierwszeństwa oraz zasady odpowiedzialności odszkodowawczej państw członkowskich za naruszenie prawa unijnego, instrument służący zapewnieniu efektywności prawa unijnego w krajowym porządku prawnym."
Autonomia proceduralna i jej ograniczenia
"Autonomia proceduralna to kompetencja państwa członkowskiego do uregulowania właściwości sądów oraz środków proceduralnych (czy szerzej: środków ochrony prawnej) służących wykonywaniu w prawie krajowym uprawnień wynikających z prawa unijnego.
Zasada autonomii proceduralnej (używa się tu także konkurencyjnych pojęć: „kompetencja proceduralna” i „zasada procedur krajowych”) wiąże się z okolicznością, że prawo unijne nie przewiduje, co do zasady, środków służących wykonywaniu uprawnień jednostek mających swe źródło w prawie unijnym. Wykonywanie uprawnień wywodzonych z prawa unijnego pozostawione jest regulacji prawa krajowego.
W przypadku braku uregulowań unijnych zadaniem wewnętrznego porządku prawnego państw członkowskich jest zatem wyznaczenie właściwych organów i określenie zasad postępowania w sprawach mających za przedmiot ochronę uprawnień jednostek wynikających z prawa unijnego."
Autorką ww. schematów i komentarzy jest dr Agnieszka Sołtys, absolwentka studiów podyplomowych prawa europejskiego na Uniwersytecie w Oksfordzie, obecnie członek Zakładu Prawa Europejskiego w Instytucie Nauk Prawnych PAN, członek Rady Naukowej INP PAN oraz członek komisji rewizyjnej Polskiego Stowarzyszenia Prawa Europejskiego.
Zachęcamy do lektury!
Wojciech Kowalski
LEX Navigatory
